Tụt đường huyết, hay còn gọi là hạ đường huyết, xảy ra khi nồng độ glucose trong máu giảm xuống dưới mức bình thường, cụ thể là dưới 70 mg/dL. Glucose là nguồn năng lượng thiết yếu cho cơ thể, đặc biệt là não bộ. Khi lượng glucose sụt giảm đột ngột, các cơ quan không đủ “nhiên liệu” để hoạt động, dẫn đến hàng loạt triệu chứng và có thể gây nguy hiểm nghiêm trọng.
Các dấu hiệu nhận biết tụt đường huyết
Theo bác sĩ chuyên khoa tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn, các dấu hiệu ban đầu thường khá dễ nhận biết:
– Cảm giác đói cồn cào, vã mồ hôi, ớn lạnh.
– Chóng mặt, choáng váng, run rẩy tay chân.
– Tim đập nhanh, hồi hộp.
– Da tái xanh, cảm giác ngứa ran hoặc tê bì nhẹ.
Nếu không được xử lý kịp thời, tình trạng tụt đường huyết có thể tiến triển nặng hơn với các triệu chứng nguy hiểm:
– Đau tức ngực, nhìn mờ, giảm thị lực.
– Tê cứng vùng miệng, nói lắp bắp, lú lẫn.
– Mất tỉnh táo, co giật, và thậm chí là ngất xỉu.
Đáng báo động, nếu không được cấp cứu khẩn cấp, tụt đường huyết nghiêm trọng có thể dẫn đến tử vong, đặc biệt ở những người có bệnh nền mãn tính.
Những nguyên nhân chính gây tụt đường huyết
Theo chia sẻ từ các chuyên gia y dược có nhiều lý do dẫn đến tình trạng tụt đường huyết, bao gồm:
– Biến chứng của bệnh tiểu đường: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất. Ở người bệnh tiểu đường, việc sử dụng insulin hoặc thuốc hạ đường huyết không phù hợp với khẩu phần ăn, tập luyện quá sức, hoặc bỏ bữa có thể khiến lượng đường trong máu giảm xuống quá nhanh.
– Hạ đường huyết phản ứng sau phẫu thuật dạ dày: Một số người sau phẫu thuật dạ dày có thể gặp tình trạng đường huyết giảm đột ngột sau khi ăn. Điều này xảy ra do thức ăn di chuyển quá nhanh xuống ruột non, kích thích tuyến tụy sản xuất quá nhiều insulin.
– Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc ngoài nhóm điều trị tiểu đường, ví dụ như thuốc điều trị sốt rét, cũng có thể gây hạ đường huyết như một tác dụng phụ.
– Thói quen sinh hoạt không khoa học:
+ Uống quá nhiều rượu bia: Rượu làm suy giảm khả năng sản xuất glucose của gan, đặc biệt khi uống lúc đói.
+ Nhịn đói quá lâu hoặc ăn không đủ bữa: Khi cơ thể không được cung cấp đủ năng lượng từ thức ăn, lượng đường dự trữ (glycogen) sẽ cạn kiệt, dẫn đến tụt đường huyết.
– Rối loạn nội tiết: Thiếu hụt các hormone quan trọng như cortisol (từ tuyến thượng thận) hoặc hormone tăng trưởng (từ tuyến yên) có thể ảnh hưởng đến quá trình điều hòa đường huyết.
– Các vấn đề về tuyến tụy: Trong một số ít trường hợp, khối u hoặc sự phát triển bất thường của các tế bào sản xuất insulin trong tuyến tụy (insulinoma) có thể dẫn đến việc cơ thể sản xuất quá nhiều insulin, gây hạ đường huyết.
Cách xử lý khi bị tụt đường huyết
Việc xử lý kịp thời và đúng cách là yếu tố then chốt để ngăn chặn biến chứng nguy hiểm:
Xử lý tại nhà (Khi bệnh nhân còn tỉnh táo)
– Cung cấp đường ngay lập tức: Nhanh chóng cho người bệnh ăn hoặc uống các thực phẩm chứa đường hấp thu nhanh như: 3-4 viên kẹo cứng; nửa ly nước ngọt không đường; 1 thìa canh đường hoặc mật ong; một miếng trái cây ngọt (chuối, xoài).
– Áp dụng quy tắc 15-15: Sau khi cung cấp 15g đường, đợi 15 phút rồi kiểm tra lại đường huyết. Nếu mức đường huyết vẫn dưới 70 mg/dL, lặp lại quy trình cung cấp 15g đường và đợi thêm 15 phút.
– Duy trì đường huyết: Khi đường huyết đã ổn định, cho người bệnh ăn một bữa nhẹ hoặc bữa chính (có carbohydrate phức hợp như bánh mì, cơm, hoặc sữa) để duy trì mức đường huyết ổn định lâu dài.
Xử lý tại bệnh viện (Khi bệnh nhân không tỉnh táo hoặc tình trạng nặng)
– Ngừng ngay insulin và thuốc hạ đường huyết nếu bệnh nhân đang dùng.
– Nếu bệnh nhân còn có thể nuốt, có thể cho uống nước đường đặc.
– Trong trường hợp bệnh nhân hôn mê, mất ý thức, cần thông báo khẩn cấp cho nhân viên y tế. Họ sẽ tiêm glucose tĩnh mạch hoặc glucagon để nhanh chóng nâng đường huyết.
– Sau khi bệnh nhân tỉnh táo, cần có bữa ăn chính và theo dõi sát sao tình trạng sức khỏe.
– Với các trường hợp hôn mê kéo dài hoặc có biến chứng, việc truyền dịch glucose 10% sẽ được duy trì để ổn định đường huyết.
Biện pháp phòng ngừa tụt đường huyết hiệu quả
Để chủ động bảo vệ sức khỏe và phòng tránh tụt đường huyết, đặc biệt với người bệnh tiểu đường, các biện pháp sau đây rất quan trọng:
– Đo đường huyết định kỳ: Tuân thủ lịch kiểm tra đường huyết theo chỉ định của bác sĩ để theo dõi và điều chỉnh kịp thời.
– Kiểm tra đường huyết khi có dấu hiệu bất thường: Nếu cảm thấy mệt mỏi, ăn uống kém, hoặc sau khi vận động mạnh, hãy kiểm tra đường huyết ngay.
– Luôn mang theo đồ ăn nhẹ chứa đường: Kẹo, bánh quy, hoặc một hộp sữa là những lựa chọn tốt để dùng ngay khi có dấu hiệu hạ đường huyết.
– Hạn chế rượu bia: Tránh uống rượu bia, đặc biệt khi đói hoặc trước khi đi ngủ, vì rượu có thể làm đường huyết giảm muộn và khó kiểm soát.
– Thông báo cho người xung quanh: Chia sẻ về tình trạng bệnh của mình với bạn bè, đồng nghiệp, người thân để họ có thể nhận biết và hỗ trợ khi cần thiết.
– Lưu trữ thông tin liên hệ khẩn cấp: Luôn có sẵn số điện thoại của bác sĩ điều trị và nhân viên y tế để liên lạc trong trường hợp cấp bách.
Theo bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa, tụt đường huyết là một tình trạng phổ biến nhưng không được chủ quan. Việc hiểu rõ về nguyên nhân, triệu chứng, cách xử trí và các biện pháp phòng ngừa sẽ giúp bạn chủ động bảo vệ sức khỏe của bản thân và những người thân yêu.
