Rối loạn tiền đình, hay còn gọi là hội chứng Ménière, là một bệnh lý thần kinh phổ biến, đặc biệt thường gặp ở người trưởng thành và trung niên. Dù y học hiện đại vẫn đang tìm kiếm phương pháp điều trị đặc hiệu, y học cổ truyền (YHCT) đã và đang mang lại những kết quả tích cực trong việc kiểm soát và cải thiện tình trạng này.
Rối loạn tiền đình xuất phát từ đâu
Rối loạn tiền đình thường khởi phát sau những giai đoạn lao động mệt mỏi, căng thẳng tinh thần, hoặc do chế độ ăn uống nhiều chất béo. Các triệu chứng thường gặp bao gồm ù tai, đau âm ỉ sau tai, cảm giác nóng bừng quanh tai, và khi bệnh nặng hơn có thể gây đau đầu, sợ ánh sáng, chóng mặt dữ dội như say sóng, giảm thính lực, buồn nôn, nôn mửa, tái nhợt, đổ mồ hôi nhiều và suy giảm chức năng tiền đình.
Trong YHCT, rối loạn tiền đình được xếp vào phạm vi chứng huyễn vựng. “Huyễn” có nghĩa là hoa mắt, còn “vựng” là cảm giác chòng chành, quay cuồng như đang ngồi trên thuyền. Về nguyên nhân, các danh y xưa đã đưa ra nhiều giả thuyết:
– Can phong nội động: Mọi chứng chóng mặt, quay cuồng đều quy về Can.
– Đàm ẩm: YHCT quan niệm “không có đàm thì không có huyễn vựng”.
– Khí hư: Trung khí hạ hãm khiến thanh dương không thể thăng lên.
– Huyết hư: Tâm và Tỳ bị tổn thương, huyết không đủ nuôi dưỡng não.
– Thận thủy bất túc, mệnh môn hỏa suy: Sự mất cân bằng giữa Thận âm và Thận dương.
Tuy nhiên, bác sĩ chuyên khoa tại Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn cho biết kinh nghiệm lâm sàng hiện đại cho thấy phần lớn các trường hợp rối loạn tiền đình thuộc về hư chứng. Điều này có thể do Thận âm hư không nuôi dưỡng được Can mộc, khiến Can dương vượng lên gây nhiễu loạn; hoặc do Tâm và Tỳ suy yếu, khí huyết không đủ; hoặc do Tỳ vị hư nhược, không vận hóa được thủy thấp, sinh ra đàm trọc gây cản trở khí thanh dương.
Điều trị rối loạn tiền đình theo y học cổ truyền
Theo các chuyên gia Y học cổ truyền,việc xác định và điều hòa các mất cân bằng trong cơ thể, chia làm hai thể chính: hư chứng và thực chứng.
1. Huyễn Vựng do Hư Chứng
– Triệu chứng: Chóng mặt nhẹ nhàng nhưng kéo dài dai dẳng, kèm theo hồi hộp, mệt mỏi, tay chân lạnh, mất ngủ, trí nhớ kém, mắt nhìn không rõ, buồn nôn. Mạch thường yếu, lưỡi có rêu trắng.
– Pháp điều trị: Kiện tỳ ích khí, bổ thận dưỡng tâm.
– Phương huyệt châm cứu: Bách hội, Phong trì, Quan nguyên, Tỳ du, Túc tam lý, Tam âm giao, Nội quan. Có thể kết hợp cứu. Nếu nhiều đàm, thêm huyệt Phong long. Nếu thận dương hư, thêm Khí hải, Thận du, Thái khê.
– Bài thuốc điển hình: Kỷ cúc địa hoàng thang gia vị.
Thành phần: Thục địa 12g, Hoài sơn 12g, Sơn thù 10g, Đan bì 12g, Bạch linh 12g, Trạch tả 12g, Kỷ tử 10g, Cúc hoa 10g, Bạch thược 12g, Hà thủ ô 10g, Thạch quyết minh 10g, Mẫu lệ 12g.
2. Huyễn vựng do thực chứng
– Triệu chứng: Chóng mặt khởi phát nhanh và dữ dội, đôi khi theo cơn, kèm theo đầy tức ngực bụng, buồn nôn, đau đầu đến mức không thể ngồi dậy. Có thể thấy tâm phiền, miệng đắng, mất ngủ nhiều mộng mị, đau lưng, mặt đỏ. Mạch huyền hoạt hoặc huyền sác, lưỡi đỏ, rêu vàng.
– Pháp điều trị: Bình can tức phong, tiềm dương, điều đàm, giáng hỏa.
– Phương huyệt châm cứu: Bách hội, Phong trì, Nội quan, Can du, Thái xung, Túc tam lý, Tam âm giao, Phong long.
– Bài thuốc điển hình:
+ Nếu do can nhiệt thịnh: Thiên ma Câu đằng ẩm gia giảm.
Thành phần: Thiên ma 8g, Câu đằng 12g, Thạch quyết minh 12g, Ngưu tất 12g, Đỗ trọng 12g, Tang ký sinh 12g, Hoàng cầm 12g, Chi tử 10g, Đan bì 12g, Long đởm thảo 10g, Long cốt 08g, Mẫu lệ 10g.
+ Nếu do đàm trọc ứ trệ: Bán hạ bạch truật thiên ma thang.
Thành phần: Bán hạ 10g, Trần bì 10g, Bạch linh 12g, Cam thảo 6g, Bạch truật 12g, Trạch tả 12g, Thiên ma 10g, Chỉ thực 10g, Sinh khương 3 lát.
Chế độ sinh hoạt và ăn uống hỗ trợ
Theo bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y đa khoa,Để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất, người bệnh cần kết hợp với chế độ sinh hoạt và ăn uống hợp lý:
– Tinh thần: Luôn giữ tâm lý thoải mái, lạc quan, tránh lo âu, giận dữ, sợ hãi.
– Nghỉ ngơi: Sinh hoạt điều độ, tránh làm việc và học tập quá sức.
– Ăn uống: Ưu tiên các món ăn thanh đạm, tăng cường rau xanh, trái cây, các loại đậu. Hạn chế tối đa chất béo, đồ cay nóng (ớt, tiêu, đồ xào rán nhiều dầu mỡ), và các chất kích thích (rượu bia, thuốc lá) vì chúng dễ sinh đàm nhiệt.
Bên cạnh đó, một số món ăn bài thuốc cũng có thể hỗ trợ điều trị:
– Trà Trần bì: Hãm 10g trần bì và 5g trà để uống thay nước hàng ngày.
– Nước sắc râu ngô: Sắc 30g râu ngô với 300ml nước đến khi còn 150ml, uống khi đói (giúp trị đàm ẩm).
– Nấm mộc nhĩ trắng hầm thịt nạc: 15g mộc nhĩ trắng (ngâm nở), 50g thịt lợn nạc, 10 quả táo đỏ hầm chín, ăn hàng ngày (hữu ích cho chứng hư huyễn).
Việc điều trị rối loạn tiền đình bằng YHCT đòi hỏi sự kiên trì và tuân thủ chặt chẽ theo hướng dẫn của thầy thuốc. Nếu bạn đang gặp phải các triệu chứng của rối loạn tiền đình, hãy tham khảo ý kiến chuyên gia YHCT để được chẩn đoán chính xác và có phác đồ điều trị phù hợp nhất.
